|
Kerkgebouw
Kerkgebouw
Infoblad Protestantse Kerk Helenaveen
Het stichten van een Protestantse gemeente en de bouw van een eigen kerk in Helenaveen was ten nauwste verbonden met de geschiedenis van de veenkolonie het Helena-veen in 1853.Bij de komst van de vele veen arbeiders uit Drenthe vooral ontstond de behoefte naar geestelijke verzorging van de nieuwkomers. Vaak waren deze “gastarbeiders “ van protestantse Huize. In 1853 begint ook de geschiedenis van deze kerk en haar gemeente.
Door de landelijke actie van enkele predikanten uit geheel Nederland, werd een commissie benoemd met het doel een kerkgebouw in Helenaveen te bouwen en tevens een kerkelijke gemeente te stichten. Onder leiding van Dr.A.Rutgers van der Loeff, predikant te Leiden werd deze actie een groot succes en werden beide doelen bereikt.
A. Op 3 november 1867 werd de kerk feestelijk in gebruik genomen, waarbij de voorganger R.v.d. Loeff een predikatie hield over de tekst Hebr. 6:7.
B. Op 29 maart 1870 werd de zelfstandige kerkgemeente Helenaveen gesticht. De eerste nieuwe protestantse kerkgemeente in Noord-Brabant. Sedert het sluiten van de Vrede van Munster 1648.
De eerste eigen predikant was Ds. E.B. Swalue, die hier tot zijn dood in 1883 werkzaam bleef. Op 44-jarige leeftijd stierf hij aan een dubbele longontsteking en liet een vrouw met 6 jonge kinderen na. Zijn naam werd blijvend verbonden aan de kerk door het plaatsen van zijn grafsteen in de voorgevel in 1983 bij gelegenheid van de 100ste sterfdag. Ook in het dorp leeft zijn naam voort in een straatnaam in de nieuwbouw.
Na bijna 100 jaar zelfstandigheid ontstond er behoefte aan meer samengaan met vooral kerkelijke gemeenten in Deurne en Helmond. Vanaf 1965 is er een Samen-op-weg beweging gaande en met succes.
Na een bloeiperiode is het aantal gemeente leden gestaag gedaald. Thans telt de gemeente ongeveer 140 leden, waarvan 40 lidmaten. Elke zondag is er om 10:00 een eredienst met wisselende voorgangers uit de regio’s Z.O.-Brabant. Vele vakantie gangers uit omliggende campings en recreatieparken nemen deel aan deze wekelijkse kerkdiensten, zodat wij ons tegenwoordig vaak als “toeristenkerk”zijn gaan beschouwen.
Het kerkgebouw is in de jaren 1969 en 1975 grondig verbouwd en heeft sinds kort een nooduitgang en een vernieuwd “liturgisch centrum”. Het interieur van de kerk is somber met geweld plafond, die een zeer goede akoestiek mogelijk maakt.
Bij het kerkgebouw staan links en rechts de oude pastorij en verenigingsgebouw, beide dateren van 1868. De kerkelijke gemeente heeft tegenwoordig nauwe banden met de kerkelijke gemeente Deurne. De predikant is Ds. P. Verschoor.
De toekomst voor de kerkelijke gemeente is zorgelijk vooral door de “vergrijzing” van de gemeente. Niet te min prijzen wij ons gelukkig in dit van Nederland.
KICH geo-object
RCE Rijksmonumenten;
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, afdeling Monumentenregistratie en Subsidies, info@cultureelerfgoed.nl
ODB: Rijksmonumentnr: 517758
zondagsschool, Helenaveen, Soemeersingel 25
inleiding
de N.H. EN GEREFORMEERDE KERK te Helenaveen is een eenvoudig zaalvormig kerkgebouw dat in de architectuur elementen van Waterstaatsstijl vertoont. Het gebouw dateert ui 1867 en heeft de jaren nagenoeg ongewijzigd getrotseerd. in 1883 werd in de voorgevel een forse memoriesteen ingemetseld, bij gelegenheid van het overlijden van de predikant Swalue.
omschrijving
De kerk heeft een globaal rechthoekige plattegrond en bestaat uit een zuidelijke gevel met ingang en geveltoren en een schip van vijf traveeën met driezijdige sluiting op het noorden. Het handvorm bakstenen gebouw onder zadeldak met kruispannen heeft een gecementeerde, van schijnvoegen voorziene zijgevel. Tegen alle gevels zij lisenen gemetseld. De zuidelijke gevel heeft een eensteens middenrisaliet met opgeklapte vleugeldeur, waarboven een geprofileerd omlijst gietijzeren rondboogvenster met eenvoudige lancet- en oculusindeling. De gepleisterde afdeklijst met gestuct rondboogfries, bij de middenrisaliet met gestuct pediment waarin een klein venster, wordt bekroond door een geveltoren, gedekt met leien in Maasdekking en heeft een kleine spits op vierkante grondslag, voorzien van luidklok en uurwerk.
In het interieur zijn onder meer van belang de gestucte kruisribgewelven, voorzien van trekanders, de kansel aan de noordzijde, en het houten zangkoor in de eerste travee. Links naast de vleugeldeur in de zuidelijke gevel bevindt zich een ovale hardstenen gedenkplaat met de ingebeitelde tekst: ”E.B Swalue / geb. 11 Febr. 1839 / gest. 5 juni 1883 / romein 1:16”.
waardering
De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het protestantisme in een uitzonderingspositie in het katholieke zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de preekkerk. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de sobere Waterstaatsstijl en de romaniserende detaillering die eenvoudig maar ook een ingehouden representativiteit uitstralen. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van de ontginningsnederzetting. Het is gaaf bewaard gebleven en van belang vanwege de architectuur- historische, typologische en functionele zeldzaamheid.
KICH geo-object
RCE Rijksmonumenten;
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, afdeling Monumentenregistratie en Subsidies, info@cultureelerfgoed.nl
ODB: Rijksmonumentnr: 525546
zondagsschool, Helenaveen, Soemeersingel 25
Inleiding
De PREDIKANTENWONING met aangebouwde SCHUUR te Helenaveen is gesitueerd naast de N.H. en Gereformeerde kerk en dateert uit 1867. Het pand is architectonisch verwant aan de voormalige directeurswoning van de Maatschappij Helenaveen, waaraan het ook stedenbouwkundig gerelateerd is. Omstreeks 1925 is tegen de oostelijke gevel een kleine erker geplaatst.
Omschrijving
Het eenlaags, onderkelderde pand heeft een globaal vierkante plattegrond, wordt gedekt door een zadeldak met oud Hollandse pannen en is aan de noordelijke zijde naast de keuken voorzien van een eenvoudige eenlaags schuur. De predikanten woning is gebouwd in handvorm baksteen en voorzien van een gepleisterde plint. De zuidelijke straatgevel heeft een symmetrische opzet met een eensteens middenrisaliet, waarin een paneelvoordeur met bovenlicht, trekbel en bakstenen stoep, waarboven een eenvoudige zesruit schuifvenster. Alle vensters in de zuidelijke gevel hebben een gepronoceerde geprofileerde omlijsting met ronde schouders. De risaliet wordt aan beide zijden geflankeerd door een venster met elk twee gekoppelde zesruits schuiframen, onderling gescheiden door een gesneden houten kolom.
De oostelijke gevel heeft een drieruits halfvenster. Tegen de gevel is omstreeks 1925 een driezijdige houten erker met laddervensters en plat dak geplaatst. Het interieur heeft grotendeels de oorspronkelijke indeling behouden. Van belang zijn ondermeer de centrale gang, de kamer en suite met oude paneel deuren, en de betegelde schouw met geprofileerde schouwbalk en potkachel in de keuken. Van belang is de beplanting van de tuin, met onder meer een rode beuk en de valse acacia (beide ca. meter omtrek) . In de tuin staat een S-kazemat, die als onderdeel van de Peel –Raamstelling te Deurne beschermd is.
Waardering
De predikantenwoning is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van de protestantisme in een uitzonderingspositie in het katholieke zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de pastorie. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de sobere Waterstaatsstijl en de detaillering die eenvoud maar ook een ingehouden representativiteit uitstalen. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van de ontginningsnederzetting. Het is gaaf bewaard gebleven en van belang, vanwege de architectuur-historische, typologische en functionele zeldzaamheid.
KICH geo-object
RCE Rijksmonumenten;
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, afdeling Monumentenregistratie en Subsidies, info@cultureelerfgoed.nl
ODB: Rijksmonumentnr: 517759
Zondagsschool, Helenaveen, Soemeersingel 27
Inleiding
Aan de oostelijke zijde van de N.H. en Gereformeerde kerk te Helenaveen staat de bijbehorende ZONDAGSSCHOOL, daterende uit omstreeks 1880. Het pand is verschillende keren verbouwd. Zo is waarschijnlijk omstreeks 1900 de voordeur verplaatst, en is toen tevens een klein toiletgebouw aan de oostelijke zijde toegevoegd.
Omschrijving
Het eenlaags schoolgebouw heeft een rechthoekige plattegrond en wordt gedekt door een zadeldak met lei in Maasdekking. De gevels zijn opgetrokken in baksteen en voorzien van een dubbele tandlijst. De zijgevels worden bekroond door nokruiters. De westelijke gevel was oorspronkelijk symmetrisch van opzet: een opgeklapte deur met bovenlicht werd aan elke zijde geflankeerd door een zesruits schuifvenster. Waarschijnlijk omstreeks 1900 heeft men de deur en het noordelijke schuifvenster verwisseld. De oorspronkelijke elementen zijn hergebruikt. In dezelfde tijd is tegen de blinde westelijke zijde een lage toiletaanbouw onder plat dak geplaatst. Op een klein venster na is het bakstenen muurwerk geheel blind. De indeling van het interieur is waarschijnlijk gewijzigd na de verplaatsing van de deur. Het oorspronkelijke plafond is niet zichtbaar.
Waardering
De zondagsschool is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuuthistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het protestantisme in een uitzonderingspositie in het katholieke zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van het kerkelijk erf. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de sobere Waterstaatsstijl en de detaillering die eenvoud maar ook een ingehouden representativiteit uitstralen. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van de ontginningsnederzetting. Het is gaaf bewaard gebleven en van belang, vanwege de architectuur-historische, typologische en functionele zeldzaamheid.
|
